انتخاب روغن گیربکس مناسب
اولین نکته نحوه عملکرد این روانکارهاست که باید با آنها آشنا شد تا با آگاهی کامل نسبت به انتخاب روغن مناسب برای گیربکس و دیگر بخش‌های خودرو اقدام کرد. در مورد گیربکس باید گفت همان‌طور که گیربکس‌ها به دو نوع دستی و اتوماتیک تقسیم می‌شوند، روغن مخصوص هرکدام از این دو نوع نیز متفاوت است.
اما در مورد گیربکس‌های اتوماتیک نیز می‌توان به دو دسته‌بندی اشاره کرد: گیربکس‌ها یا سیستم‌های انتقال قدرت پیوسته (CVT) و گیربکس‌های اتوماتیک توربینی و خود‌تغییرپذیر یا دوکلاچه.
بدون استثنا تمام گیربکس‌های اتوماتیک از هر گروهی که باشند، باید از روغن فول‌سنتتیک استفاده کنند، چراکه پایداری در مقابل حرارت، اکسیداسیون، لغزش، کف کردن و عملکرد بی‌صدا از خصوصیات روغن‌های فول‌سنتتیک است و این دامنه گسترده عملکردی را نمی‌توان در روغن‌های پایه نفتی پیدا کرد.
هر برندی از چه استانداردی تبعیت میکند؟
روغن گیربکس استفاده‌شده در خودروهای تولیدشده توسط کشورهای مختلف متفاوت است و باعث می‌شود تولیدات هر کشوری از استاندارد مخصوص خود استفاده کنند. در مورد گیربکس سیستم‌های آمریکایی و آسیایی می‌توان گفت که بیشتر از گروه ATF-SP3X4 Dextron و Mercon استفاده می‌کنند.
در مورد سیستم گیربکس هیوندای و کیا از ATF Sp3XSp4 استفاده می‌شود و حداقل مسافت برای تعویض آنها ۱۰۰هزار‌کیلومتر است. در مورد روغن مورد استفاده در انواع سواری‌های تویوتا می‌توان گفت که تویوتا و لکسوس‌های تولیدشده پس از سال ۲۰۰۴ از روغن‌گیربکس‌های با استاندارد ATF-WS استفاده می‌کنند.
در مورد خودروهایی که پیش از سال ۲۰۰۴ تولید می‌شدند، باید سراغ روغن گیربکس ATF-T4 رفت. هوندا ژاپن پس از سال ۲۰۱۰ فقط از سیستم انتقال قدرت CVT استفاده کرده است بنابراین باید از روغن گیربکس‌های با استاندارد CVT-Z1 یا DW-1 در محفظه روغن آنها استفاده کرد.
میتسوبیشی‌های وارداتی به کشور نیز عموما از سه استاندارد ATF-J3، SP4 و SP3 تبعیت می‌کنند. تمام مزداهای موجود درصورتی‌که از گیربکس CVT استفاده نکرده باشند، با روغن‌هایی سری FZ و NR-5 کار می‌کنند.
مرسدس‌بنزهای سواری نیز روغن گیربکس مخصوص خود را دارند که به MB OEM معروفند. انواع وارداتی نیسان درصورتی‌که از سیستم CVT استفاده نکرده باشند، با روغن گیربکس‌های استاندارد NS-2 کار می‌کنند.
درنهایت اگر بخواهیم محصولات آمریکایی را به دو گروه فورد و جنرال‌موتورز تقسیم کنیم، محصولات فورد عمدتا باید از روغن‌های MERCON استفاده کنند ولی روغن‌گیربکس جنرال‌موتوری‌ها با عنوان DEXRON شناخته می‌شود.
در مورد خودروهای جنرال‌موتورز ساخته شده از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ نیز باید از انواع ULV استاندارد دکسترون استفاده کرد و برای مدل‌های ۲۰۱۳ میلادی به قبل، از سری HP استاندارد دکسترون می‌توان بهره گرفت.
همچنین تمام خودروهای تویوتا، فورد و جنرال‌موتورزی که قبل از سال ۲۰۰۴ میلادی تولید شده‌اند، باید از استاندارد سطح۳ دکسترون استفاده کنند. در مورد خودروهای با اسب‌بخار، توان و گشتاور بالای تولیدشده از سال ۲۰۰۶ به بعد نیز می‌توان از سطح۶ استاندارد دکسترون استفاده کرد.
هشدارهای مهم در مورد انتخاب روغن گیربکس
در انتخاب روغن گیربکس مناسب باید دقت زیادی کرد، چراکه هزینه‌های تعمیر و نگهداری گیربکس‌های اتوماتیک به مراتب بیشتر از تعمیر خرابی پیشرانه خودرو است و البته گیربکس قطعه حساس‌تری نیز به‌شمار می‌رود. برای اینکه حفاظت از گیربکس خودرویتان تضمین شده باشد، رعایت چندنکته ضروری است.
معمولا روی تمام قوطی‌های فلزی یا پلاستیکی انواع روغن یا مایع گیربکس اتوماتیک درج می‌شود که این محصول مخصوص کدام خودرو است و به استاندارد آن نیز اشاره میکند.
باید توجه کرد که در هر شرایطی هنگام کم‌شدن حجم روغن گیربکس اتوماتیک یا دستی، الزاما و حتما باید مخزن روغن را با همان نوعی پر کرد که در داخل گیربکس وجود دارد و هرگز نباید دو روغن گیربکس غیرهمنام را مخلوط کرد.
دلیل این امر خواص و مواد افزودنی متفاوتی است که هر برند به‌طور اختصاصی برای محصول خود استفاده میکند و می‌تواند در صورت ترکیب، توازن و عملکرد روغن گیربکس را به‌هم بزند. در مورد روغن گیربکس‌های MERCON (استاندارد فورد ایالات‌متحده) باید هشدار داد که اصلا مناسب استفاده در انواع سواری یا وانت خودروهای تویوتا نیستند و حتی در کوتاه‌مدت می‌توانند باعث خرابی گیربکس شوند.
مورد دیگر این است که تمام روانکارها ازجمله روغن گیربکس اتوماتیک حتما دارای برگه هشدار ایمنی مواد به نام MSDS (Material Safety Data Sheet)d هستند که نشانگر هشدارهای ایمنی و زیست‌محیطی است و درصورت فقدان این نشانگرها باید به اصالت روانکار شک کرد.
چگونه روغن گیربکس خوب را تشخیص دهیم؟
مهم‌ترین شاخص کیفی تمام روغن‌های گیربکس میزان ویسکوزیته روغن و حداقل استفاده کردن از روغن پایه گروه۴ است. از طرفی مواد افزودنی در کیفیت روغن گیربکس اهمیت زیادی دارند. مواردی از قبیل خاصیت ضدلرزش، پایداری اکسیداسیونی و حرارتی، ضد‌کف، ضد‌خوردگی و فاسد شدن، توسط ادتیو یا افزودنی‌ها به روغن پایه اضافه می‌شوند.
اکثر روغن‌های گیربکس اتوماتیک شبیه روغن یا همان مایع هیدرولیک هستند، چراکه این روانکارها (به‌خصوص درمورد انواع سواری‌های چهار چرخ محرک) باید دارای خاصیت فشارپذیری نیز باشند.
اگر بخواهیم جمع‌بندی داشته باشیم، مشخصات اصلی یک روغن گیربکس اتوماتیک مرغوب استفاده از روغن پایه فول‌سنتتیک است و این روغن باید خواص ضدلرزش، ضد‌کف و زنگ‌زدگی، ضد‌اصطکاک و سایش، پاک‌کنندگی عالی، پایداری اکسیداسیونی بالا، پایداری حرارتی بالا و عمر زیاد (حداقل ۱۰۰هزار‌کیلومتر) را نیز داشته باشد.
اغلب روغن‌گیربکس‌های اتوماتیک به رنگ قرمز ساخته می‌شوند و دارای نقطه اشتعال بالای ۲۰۰درجه سانتی‌گراد و نقطه ریزش کمتر از منفی ۴۰درجه سانتی‌گراد، در کنار شاخص ویسکوزیته VI>160 هستند که عملکرد سطح بالایی را به ارمغان می‌آورند.
روغن گیربکس مناسب CVTها
در نوعی از گیربکس‌ها یا سیستم‌های انتقال قدرت به نام انتقال متغیر و پیوسته یا CVT، نسبت قدرت و گشتاور توسط یک تسمه فولادی بسیار قوی، بدون داشتن شفت و توسط پولی‌ها تغییر میکند. انتقال صحیح، بی‌عیب و کم‌استهلاک نیرو در این گیربکس مستلزم استفاده از روغن‌های ویژه‌ای است که در کدبندی‌های مختلف در انواع خودروهای دارای CVT مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اصولا هر شرکت خودروساز برای گیربکس اتوماتیک استفاده‌شده در محصولاتش، روغن جداگانه‌ای را معرفی میکند و به همین خاطر مطالعه کامل کتابچه راهنمای همراه خودرو ضروری است. بهتر است بدانید که روغن این نوع از گیربکس‌ها اغلب از گروه فول‌سنتتیک۴ یا همان PAOها ساخته و تولید می‌شوند.
گیربکس‌های دنده دستی
در مورد انواع جعبه‌دنده‌های دستی یا Manual باید گفت که می‌توان داخل آنها از روغن‌های با گرید 75W به بالا استفاده کرد. بالاترین استانداردی که برای این نوع از جعبه‌دنده‌ها وجود دارد به نام استاندارد ارتش ایالات‌متحده یا Militry Level است که دارای شماره‌‌بندی ویژه‌ای همچون MT-1 هستند.
